09 Apr 2024

Balemi mo kgaolong ya Borwa ba lela selelo sa khuranyo ya meno, morago ga gore dijalo tsa bone di bolawe ke mogote o o feteletseng le pula e le boutsana. 

Bontsi jwa balemi ga ba a kgona go lema, mme ba ba lemileng ba lemile ditema tse di kwa tlase thata gona le mo dipakeng tse di fetileng ka ntata ya pula e e boutsana. 

Mo potsolotsong, leloko la Mosisedi Farmers Association, Rre Kwenaesele Motlale wa masimo a Mosi o supile fa ngwaga ono a kgonne go lema fela ditema di le masome a mararo tsa mmidi, mme ka tlwaelo a lema tse makgolo a mabedi le masome a supa. 

A re mo ditemeng tse a di lemileng, dijalo ga di a mela mme tse di medileng di bolailwe ke letsatsi  a tlhalosa gore le ba ba kgonneng go lema ditema tse di botoka mo kgaolong ya bone, ba sa roba sepe. 

O supile fa ba setse mo dikolotong tsa dibanka e le balemi ba kgwebo ka jaana ba duela ka thobo e ba e rekisitseng, mme go le lebaka ba sa ntshe maduo a a nametsang. 

Rre Motlale o kopile puso go tswa ka maano a go ba thusa e le balemi ba ba tona, ba ba jesang setshaba, jaaka go thusa Botswana Agricultural Marketing Board (BAMB) ka ditselana tse ba ka oketsang dituelo tsa thobo ka teng. 

A re le mo dinakong tse ba boneng thobo e e botoka, ba felela ba sa bona dipoelo tse di nametsang ka jaana ba duelwa madi a a kwa tlase, mme ba palelwe ke go busa madi a ba a adimileng kwa dibankeng. 

O kopile gape gore e le balemi ba kgwebo, ba thusiwe ka go fokolediwa ditlhotlhwa tsa tse ba di dirisang, jaaka botlhole jo bo bolaang ditshedi, dipeo le menontshane, a tswelela ka go supa fa mo pakeng eno ya temo dibanka di sa kgona go ba adima madi, di lebile seemo sa loapi. 

Rre Motlale o supile fa go le botlhokwa gore puso e  ba thuse gape ka go tlhofofatsa kadimo ya madi, a supa fa ba dirisa madi a mantsi thata mo ikopelong tsa bone kwa dibankeng. 

A re puso e tshwanelwa ke go nna le mo e kwadileng balemi ba ba tona teng, gore e  itse se ba se lemang, dikgwetlho tse ba kopanang le tsone le tsotlhe tse di diragalang mo temong ya bone gore e kgone go ba thusa botoka go jesa lefatshe. 

Molemi yo mmotlana wa masimo a Loratalalane, Rre Leslie Obuseng yo a lemileng ditema tse pedi tsa mmidi le tse pedi tsa lab lab, o supile fa a sa solofela thobo e e nametsang mo mmiding mme lab lab yone go lebega a tlaa bona thobo e e botoka ka jaana e sa babalelwe ke letsatsi thata. 

O supile fa bonnye jo a tlaa bo bonang mo ditemeng tse a di lemileng tsa mmidi a thusitswe ke motsosa o a o dirisitseng mo peong, go lema ka dipula tsa ntlha le menontshane, a tlhalosa gore kwa ntleng ga moo, o ne a sena go tswa ka sepe. 

O gakolotse Batswana go tlhopha tse ba di lemang ka kelotlhoko mo dipakeng tsa leuba, a supa fa dijalo di tshwana le lab lab di kgona go itshegeletsa mo dipuleng tse di boutsana. 

Molemisi wa kgaolo ya Gasita, Rre Motshegetsi Mmani o gateletse botlhokwa jwa go tlhopha dijalo tse balemi ba di lemang ba lebile kgaolo e ba mo go yone le seemo sa pula. 

O supile fa dijalo di tshwana le mabele, di kgona go itshegeletsa mo dipuleng tse di boutsana, a tswelela ka go gakolola balemi go kopa dikgakololo mo balemising. 

Rre Mmani a re batho ka bontsi ba rata go lema mmidi mo kgaolong ya gagwe, mme manokoko a loapi a paledisa gore ba ka bona thobo e e nametsang. 

O tsweletse a tlhalosa fa maikaelelo a bone e le go rotloetsa balemi ba kgaolo go ganelela mo mabeleng. 

A re ka mmu mo kgaolong ya gagwe o le motlhaba, dijalo tse dingwe tse di ka dirang sentle ke ditloo le dinawa, mme a tlhalosa fa balemi ba tshaba go di lema ba supa fa di le tiro ntsi. A re go botlhokwa gore balemi ba dirise dipula tsa ntlha go lema, a gakolola gape go tlhokomela masimo ka go tlhagola. 

O gakolotse gape gore balemi ba ka dira ditekeletso tsa mmu, gore ba itse gore ba ka dirisa menontshane e fe, ka bokete jo bo kae le go itse gore dijalo tse di ka dirang sentle foo ke dife. Bokhutlo